Współpraca z KZN

Gościem posiedzenia Zarządu ZMP we Wrocławiu był Łukasz Bałajewicz, nowo powołany prezes Krajowego Zasobu Nieruchomości, który nie tylko zadeklarował wolę współpracy z samorządami, aby uwalniać grunty będące w gestii m.in. Lasów Państwowych, wojska i innych spółek Skarbu Państwa oraz zapewnić gminom tereny pod budownictwo czy mieszkania, ale też czeka na postulaty Związku. Zarząd dziękując za obecność prezesa KZN na obradach, wystosował do niego pismo, w którym wyraził przekonanie, że takie współdziałanie przyczyni się do lepszego wykorzystania lokalnego potencjału rozwojowego. ZMP dostrzega duże możliwości przyspieszenia służącego mieszkańcom rozwoju lokalnego, tkwiące w lepszym wykorzystaniu zasobów nieruchomości, które są w dyspozycji różnych podmiotów publicznych. Liczne miasta i gminy podejmują od ponad 30 lat często bezskuteczne działania na rzecz zagospodarowania dla rozwoju lokalnego nieruchomości od dziesięcioleci niewykorzystywanych przez PKP, wojsko i inne agendy państwowe. Zarząd zwrócił uwagę, że podmioty te zwykle zasłaniają się potrzebami związanymi z ich funkcjonowaniem albo przeznaczeniem na sprzedaż w celu uzyskania korzyści finansowych. Obiekty pozostawione na tych nieruchomościach najczęściej niszczeją, a grunty nie przynoszą nikomu żadnych profitów. Związek zaproponował też rozważenie możliwości powołania przy prezesie KZN zespołu roboczego, którego zadaniem będzie wypracowanie modelu współpracy podmiotów publicznych, służącej bardziej efektywnemu wykorzystaniu nieruchomości tworzących zasób publiczny dla dobra społeczności lokalnych. Więcej w załączonym piśmie.

O budynkach, budowlach i garażach

Zarząd Związku przyjął Stanowisko w sprawie rządowego projektu ustawy o zmianie ustawy o podatku rolnym, ustawy o podatkach i opłatach lokalnych, ustawy o podatku leśnym oraz ustawy o opłacie skarbowej (UD 72). Podkreśla w nim, że zmiana definicji przedmiotów opodatkowania nie wystarczy, by podatek od nieruchomości stał się nowoczesnym, sprawiedliwym fiskalnie i efektywnym regulacyjnie (w zakresie gospodarowania przestrzenią) narzędziem kreowania lokalnej polityki rozwoju. Zasadniczym celem nowelizacji jest wykonanie wyroków Trybunału Konstytucyjnego (sygn. SK 14/21 i SK 23/19), które – de facto z początkiem 2025 r. – eliminują dotychczasową definicję budowli oraz zróżnicowanie stawek podatkowych dla garaży wielostanowiskowych w budynkach mieszkalnych w zależności od ich wyodrębnienia lub niewyodrębnienia jako przedmiotu odrębnej własności. ZMP ocenia projekt ustawy generalnie pozytywnie, z zastrzeżeniem kilku uwag szczegółowych. Mankamentem proponowanych definicji jest np. brak precyzyjnych reguł podziału obiektów budowlanych na budynki oraz budowle. Należałoby go usunąć przez wyraźne wskazanie pierwszeństwa kwalifikacji budynku lub budowli. Uzasadnione wydaje się przyjęcie, że pierwszeństwo ma kwalifikacja obiektu jako budynku (w ogóle lub przynajmniej w przypadku obiektów niezwiązanych z prowadzeniem działalności gospodarczej).

„Zmiany przepisów w zakresie kategorii budynków dotyczą również garaży wielostanowiskowych w budynkach mieszkalnych. W świetle nowelizacji mają one zostać objęte stawką mieszkalną. Zmiana ta nie jest korzystna dla organów podatkowych i stanowi w istocie jedno z kilku możliwych rozwiązań (dla przykładu członkowie Związku kalkulują realne starty z tytułu tej zmiany np. miasto Świnoujście szacuje stratę ok 420 000 zł, miasto Poznań zaś ok 8,5 mln zł, miasto Kraków ok 19 mln zł). Z pewnością wytyczne wyroku TK o sygn. SK 23/19 wypełniałaby także regulacja zakładająca opodatkowanie wszystkich garaży (niezwiązanych z prowadzeniem działalności gospodarczej) stawką dla budynków pozostałych lub odrębną nową stawką podatku wyższą niż stawka określona dla budynków mieszkalnych lub ich części. Takie rozwiązanie stanowiłoby kompleksową regulację.” – czytamy w stanowisku.

Uszczelnienie zwolnień podatkowych

Ponadto Związek docenia zawarte w treści projektu przepisy wykraczające poza wykonanie ww. wyroków Trybunału Konstytucyjnego, ukierunkowane m.in. na uszczelnienie niektórych ustawowych zwolnień podatkowych, podtrzymując jednocześnie stale podnoszony postulat dalej idących zmian w konstrukcji podatków i opłat lokalnych, zwłaszcza związanych z jego funkcjami pozafiskalnymi.

Jednocześnie Związek wskazuje, że projekt nowelizacji wciąż nie uwzględnia innych ważnych postulatów strony samorządowej. W opinii ZMP należy przywrócić zasadę rekompensowania ubytków w dochodach gmin, powodowanych przez ustawowe zmiany przepisów, wykreślić z ustawy zwolnienia określone w art. 7 ust. 1 pkt 12, 13 i 16 (obowiązujące obecnie ustawowe zwolnienia z podatku od nieruchomości tylko w 2022 r. - wg danych MF - spowodowały łączny ubytek dochodów gmin w kwocie 3,8 mld zł), zmienić metodę waloryzacji stawek maksymalnych podatku, a także rozszerzyć możliwość strefowania stawek podatku od nieruchomości gruntowych przez rady gmin, w zależności od sposobu ich użytkowania, określonego w miejscowym planie zagospodarowania przestrzennego. Więcej w załączonym stanowisku.

Stanowisko w sprawie ochrony ludności do uzupełnienia

Zarząd ZMP postanowił, że uzupełni przygotowane na podstawie uwag z miast stanowisko w sprawie rządowego projektu ustawy o ochronie ludności i obronnie cywilnej (UD 70), ponieważ właśnie w trakcie posiedzenia we Wrocławiu pojawił się nowy projekt. Trzeba sprawdzić, czy wprowadzone zmiany w przepisach uwzględniają samorządowe postulaty. Projekt ustawy (wersja zamieszczona 14.06 br. na stronie internetowej RCL) zakłada rozstrzygnięcie wielu dotąd nieuregulowanych kwestii oraz konsoliduje zagadnienia, które w czasie obowiązywania ustawy o powszechnym obowiązku obrony RP były rozproszone w innych ustawach, rozporządzeniach i aktach wykonawczych Szefa Obrony Cywilnej. Przedstawiciele miast podkreślają, że projekt w niewystarczającym stopniu uwzględnia udział ludności w systemie ochrony i obrony cywilnej, w szczególności nie określając obowiązków, jakie powinny być nałożone na mieszkańców, by mogli oni – jako główne podmioty ochrony ludności – uczestniczyć w tworzonym systemie. Bez zbudowania społecznej odporności, na której opiera się skuteczność wzorcowych systemów skandynawskich, nawet najlepsze struktury i procedury nie będą dobrze działać. Konieczny jest klarowny podział zadań między administracją rządową a samorządową. Istotne jest dokonanie precyzyjnego podziału zadań, które mają być realizowane przez poszcze­gólne kategorie JST – uwzględniając ich specyfikę i faktyczne możli­wości realizacji. Bardzo ważną kwestią w projektowanym akcie prawnym jest zagwarantowanie adekwatnego finansowania zadań nakładanych na samorządy.

Aby umożliwić pomoc de minimis

Pozytywnie został zaopiniowany przez członków Zarządu Związku projekt ustawy o zmianie ustawy o gospodarowaniu nieruchomościami rolnymi Skarbu Państwa oraz ustawy o wstrzymaniu sprzedaży nieruchomości Zasobu Własności Rolnej Skarbu Państwa (gr. posłów PSL-TD). Jednym z powodów nowelizacji jest unijne rozporządzenie 2023/2831 z 13 grudnia 2023 r., zmieniające zasady udzielania pomocy de minimis, które zastąpiło rozporządzenie 1407/2013 z 18 grudnia 2013 r. Nowa regulacja weszła w życie 1 stycznia 2024 r. i choć nie wymaga implementacji, to konieczne jest wprowadzenie w polskich przepisach odniesień do niej. Zmiana ma tylko charakter techniczny, ale jest niezbędna. Bez niej nie byłoby możliwości udzielania po 30 czerwca 2024 r. pomocy de minimis na zasadach określonych przez UE. A takiej pomocy udziela podmiotom prowadzącym działalność gospodarczą lub wytwórczą w rolnictwie Krajowy Ośrodek Wsparcia Rolnictwa. Reprezentanci miast wskazywali jednak, że w nowelizacji ustawy o wstrzymaniu sprzedaży nieruchomości Zasobu Własności Rolnej Skarbu Państwa wprowadzone zmiany spowodowały, że studium, które było jednym z dokumentów planistycznych, na podstawie których określano, czy nieruchomość nie ma charakteru rolnego, wypadło z ustawy o wstrzymaniu sprzedaży nieruchomości Zasobu Własności Rolnej Skarbu Państwa, ale nie zostało zastąpione przez plan ogólny gminy.

Ochrona zwierząt bez wyjątków

Pozytywnie również zaopiniowano projekt ustawy o zmianie ustawy o ochronie zwierząt oraz ustawy o materiałach wybuchowych przeznaczonych do użytku cywilnego (KO) z uwzględnieniem uwagi miasta Wrocławia. Projektowana regulacja mówi o tym, że gmina może ustanowić ograniczenia i zakazy wykorzystywania wyrobów pirotechnicznych. Ponadto wprowadza zakaz używania wyrobów pirotechnicznych in genere. Wyłączenie od tej zasady dotyczy przedsiębiorców i jednostek naukowych działających w oparciu o ustawę. Uwaga Wrocławia dotyczy odejścia od tego wyłączenia i zawiera postulat wprowadzenia zakazu dla wszystkich bez wyjątków.

Członkowie Zarządu zdecydowali o przekazaniu uwag miast do autorów projektu o zm. ustawy o rozwoju lokalnym z udziałem lokalnej społeczności (gr. posłów PSL-TD). Natomiast negatywną opinię otrzymał projekt ustawy o zmianie ustawy – Ordynacja podatkowa oraz ustawy – Kodeks Karny Skarbowy (PiS), gdyż może negatywnie wpłynąć na finanse JST.

Pozytywnie o rozporządzeniach

Prezydenci i burmistrzowie zasiadający w Zarządzie ZMP pozytywnie z kolei zaopiniowali rozporządzenie Rady Ministrów zmieniającego rozporządzenie w sprawie Komisji Heraldycznej, które usprawnia jej pracę, wprowadzając instrumenty ułatwiające zmiany w składzie Komisji, uszczegóławiające zadania przewodniczącego Komisji oraz zmienia zasady wynagradzania członków Komisji, premiując członków aktywnych, referujących wnioski. Dzięki tym zmianom zmniejszy się czas oczekiwania na opinię Ministra, umożliwiając JST szybsze ustanawianie projektowanych symboli. Taką samą opinię wydano wobec rozporządzenia MRiT ws. sposobu przygotowania projektu MPZP (resortowy). Rozporządzenie to, zgodnie z upoważnieniem ustawowym, będzie określać sposób przygotowania projektu miejscowego planu zagospodarowania przestrzennego, w części tekstowej i graficznej, w szczególności wymogi dotyczące: skali, klas przeznaczenia terenu, stosowanych oznaczeń, nazewnictwa, standardów oraz sposobu prezentacji graficznej danych przestrzennych oraz sposobu dokumentowania prac planistycznych w zakresie planu miejscowego.

ZMP broni swojego podejścia do ROP

Zarząd ZMP postanowił odpowiedzieć na list Związku Pracodawców Przemysłu Opakowań i Produktów w Opakowaniach EKO-PAK, Polskiej Federacji Producentów Żywności Związek Pracodawców, Związku Pracodawców Przemysłu Piwowarskiego – Browary Polskie w sprawie Rozszerzonej Odpowiedzialności Producenta. Związek Miast Polskich, ściśle współpracując z Unią Metropolii Polskich (UMP) i Związkiem Gmin Wiejskich RP (ZGW RP), przy wsparciu Krajowej Izby Gospodarki Odpadami (KIGO), od lat konsekwentnie domaga się zmiany prawo­dawstwa krajowego w tym zakresie, poprzez uczynienie z ROP fundamentu funkcjonowania systemu odpadowego. Pozwoli to nie tylko na ograniczenie ilości odpadów i zmianę ich charakteru, ale także na zmianę struktury ponoszenia kosztów związanych z gminnymi systemami odpadowymi, które jedynie w części – a nie tak jak obecnie niemal w całości – będą finansowane przez mieszkańców w ramach opłaty za gospodarowanie odpadami komunalnymi. „Przedstawiona w tym zakresie przez organizacje samorządowe wstępna koncepcja zakłada kluczową rolę w systemie Narodowego Funduszu Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej, który jako doświad­czony podmiot publiczny miałby odpowiadać za gromadzenie, rozliczanie i redystrybucję na rzecz gmin – w oparciu o jasne i transparentne zasady – środków gromadzonych w ramach systemu ROP z przez­naczeniem na finansowanie wyłącznie określonych ustawowo zadań odpadowych. Wbrew twierdze­niom zawartym w liście z dnia 12 czerwca br. model ten nie określa na obecnym etapie szczegółowych kryteriów podziału środków na poszczególne gminy.

W tym kontekście zarzuty dotyczące rzekomego pokrzywdzenia średnich i mniejszych miast w Polsce traktować należy wyłącznie jako próbę skonfliktowania środowiska samorządowego, co ma przedłużyć i utrudnić wypracowywanie wspólnych postulatów w sprawie ROP, z korzyścią wyłącznie dla przed­się­biorców unikających kosztów swojej działal­ności. Niespotykany dotychczas lobbing w zakresie spraw odpadowych pokazuje, że postulaty samo­rządowe stanowią realne zagrożenie dla egoistycznych interesów podmiotów, które starają się je zdyskredytować wszelkimi możliwymi sposobami.” – czytamy w liście. Więcej w załączonym piśmie.

Zarząd ZMP na posiedzeniu we Wrocławiu przyjął też Stanowisko w sprawie projektu zmian w podziale administracyjnym państwa w roku 2024. Zarząd zwrócił w nim uwagę, że częstotliwość wniosków o dokonanie zmian w podziale administracyjnym byłaby znacznie mniejsza, gdyby do systemu prawnego wprowadzono mechanizmy współdziałania gmin (i powiatów) w zakresie koordynacji rozwoju lokalnego, zwłaszcza w miejskich obszarach funkcjonalnych: metropoliach i mniejszych aglomeracjach. Wobec braku takich, od dawna oczekiwanych rozwiązań, Związek postuluje ponownie, uzupełnienie przesłanek zmiany granic gmin o uwarunkowania rozwojowe, przestrzeganie dwóch kardynalnych zasad, które powinny towarzyszyć zmianie granic (opinia mieszkańców terenu, którego dotyczy zmiana oraz przejęcie pełnej odpowiedzialność za prowadzone na danym terenie działania rozwojowe, w tym zobowiązania, wynikające z realizowanych tam inwestycji), a także wprowadzenie mechanizmu osłonowego i dialogu zinstytucjonalizowanego w sytuacji, gdy ma miejsce spór terytorialny. Więcej w załączonym stanowisku.

W poczet miast członkowskich zostało przyjętych 5 nowych miast: Krasnystaw, Namysłów, Stalowa Wola, Ujazd i Zakopane. Do ZMP należy obecnie 365 miast.

W trakcie obrad wybrano też nowy skład delegacji do Komitetu Regionów.

Joanna Proniewicz, rzecznik prasowa ZMP