Postulaty ZMP do Prawa energetycznego

Nowelizacja obejmuje zmiany znacząco wpływające na zadania i funkcjonowanie jednostek samorządu terytorialnego, tj.: uchyla art. 19 Prawa energetycznego (obowiązek przygotowania Założeń do planu zaopatrzenia w energię, paliwa gazowe i ciepło), wprowadza nowe brzmienie art. 20 (obowiązek przygotowania „Planu zaopatrzenia w energię, paliwa gazowe i ciepło” i nadania mu charakteru obowiązującego – jako aktu prawa miejscowego). Samorządowcy z miast zwrócili uwagę, że w przedłożonym projekcie brakuje jednak zmian postulowanych od dawna przez miasta w art. 18 na temat zadań własnych gminy w zakresie zaopatrzenia w energię elektryczną, ciepło i paliwa gazowe.

Inicjatywa rządowa, aby wprowadzić obowiązkowe przygotowanie i przyjęcie „Planów zaopatrzenia” jest słuszna i spójna z postulatem Związku Miast Polskich zgłoszonym na Zgromadzeniu Ogólnym ZMP w Łodzi (8-9 marca 2023 r.) i przyjętym przez Zarząd ZMP (5 kwietnia 2023 r.), który wnosił, aby stworzyć warunki prawne pozwalające gminom opracowywać i wdrażać lokalne strategie energetyczne. Jednak rozwiązania zawarte art. 20 Prawa energetycznego nie dają samorządom gminnym konkretnych i praktycznych narzędzi prawnych pozwalających na wdrożenie, oprócz wskazania, że „Plan zaopatrzenia…” stanie się aktem prawa miejscowego. Co więcej, w większości z polskich gmin (a także w województwach samorządowych, które będą zatwierdzać te „Plany”) brakuje odpowiednio przygotowanych kadr do realizacji tych zadań. Zmiana art. 20 nakłada na jednostki samorządu lokalnego i regionalnego nowe obowiązki i wymaga poszerzenia oraz podniesienia kwalifikacji pracowników samorządowych, dlatego należy wskazać źródło finansowania tych zadań w OSR. Bardzo istotną systemową wadą proponowanego brzmienia art. 20 jest również to, że czytając go literalnie, wyklucza on opracowanie planu dla kilku gmin, czyli dla obszaru funkcjonalnego. Stąd konieczność pilnej korekty treści, tak aby wspólne opracowanie „Planu” w obszarze funkcjonalnym było możliwe.

Zadania własne w kwestiach energetycznych

Zarząd ZMP w Opinii wnioskuje też o lepsze dookreślenie zadań własnych gminy w zakresie planowania i dostarczania energii, paliw i ciepła, w tym podejmowania własnych działań w tym zakresie. W opiniowanym projekcie ustawy brakuje jednoznacznego zapisu, że produkcja i obrót energią jest zadaniem własnym gminy w zakresie, w jakim jest ona wykorzystywana do realizacji zadań własnych gminy i zleconych gminie (taki zapis powinien się analogicznie znaleźć w ustawie o samorządzie gminnym). Gdyby w gminie pojawiła się nadwyżka produkcji energii ponad autokonsumpcję (w tym przez spółki gminne lub inne samorządowe osoby prawne), to ustawa powinna pozwolić na sprzedaż tej energii w pierwszej kolejności innym gminom na pokrycie analogicznych potrzeb własnych. Zwrócono ponadto uwagę, że realizacja zadań z zakresu oświetlenia gminy i racjonalizacji kosztów w tym zakresie jest nadal utrudniona ze względu na brak definicji punktu świetlnego i dokładnego sprecyzowania zakresu, który musi być przez gminę oświetlany. Więcej w załączeniu

Zmiany w prawie dotyczącym spółek z udziałem JST

Członkowie Zarządu przyjęli też stanowisko w sprawie koniecznych zmian prawnych dotyczących funkcjonowania spółek z udziałem jednostek samorządu terytorialnego. Pomimo wielu lat doświadczeń związanych z ich tworzeniem i funkcjonowaniem Spółki komunalne nie doczekały się spójnej i kompleksowej regulacji prawnej, pozostając rozdarte pomiędzy regulacje publicznoprawne (samorządowe) i prywatnoprawne (handlowe). W szczególności kompleksowej regulacji, w pełni zgodnej z przepisami prawa unijnego, wymaga tryb współpracy pomiędzy JST a spółkami samorządowymi, a także pomiędzy poszczególnymi spółkami, z wykorzystaniem wszystkich możliwości, jakie tworzy prawo zamówień publicznych, w tym trybu zamówień wewnętrznych oraz sektorowych, a także przepisy ustawy o gospodarce komunalnej. Regulacje w tym zakresie muszą uwzględniać cel, dla którego spółki są tworzone oraz ich specyfikę. Niezbędny jest także przegląd regulacji szczególnych uniemożliwiających lub utrudniających współpracę pomiędzy JST a spółkami z ich udziałem lub pomiędzy poszczególnymi spółkami, w szczególności w zakresie wytwarzania, dystrybucji i sprzedaży energii. Konieczne jest również uwzględnienie formułowanego od wielu lat przez ZMP postulatu jednoznacznego dopuszczenia prowadzenia przez spółki samorządowe działalności ubocznej, jeżeli stanowi ona przejaw racjonalnego i właściwego postępowania mającego na celu maksymalne wykorzystania posiadanego majątku. Aby rozwiać wszelkie wątpliwości prawne niezbędne jest też stworzenie jednoznacznej podstawy prawnej do tworzenia i funkcjonowania spółek, których udziałowcami czy akcjonariuszami są różne JST, co pozwoli na zintensyfikowanie współdziałania w sektorze samorządowym. Więcej w załączeniu

Projekty z uwagami

Zarząd zdecydował o przekazaniu uwag do autorów projektu ustaw zmieniającej ustawę o zmianie ustawy – Kodeks karny oraz niektórych innych ustaw oraz ustawę o finansach publicznych. Choć regulacja zawiera pozytwne aspekty, np. dając szansę na uproszczenie i lepsze zarządzanie umowami, co może wpłynąć na transparentność działań jednostek sektora finansów publicznych (JSFP), to jednak wiele kwestii wymaga doprecyzowania czy wręcz dofinansowania. Przedstawiciele miast w swoich uwagach do projektu wskazują m.in. na dodatkowe obowiązki nakładane na kierowników JSFP, różnorodność systemów informatycznych czy aktualizację danych (niosącą ze sobą ryzyko błędów systemowych).

Zarząd obradujący w Sopocie pozytywnie zaopiniował z uwagą (nieadekwatne środki na zatrudnienie asystenta międzykulturowego) projekt uchwały Rady Ministrów w sprawie Rządowego programu wyrównywania szans edukacyjnych dzieci i młodzieży z Ukrainy „Szkoła dla wszystkich” w latach szkolnych 2024/2025, 2025/2026 i 2026/2027, wraz z projektem rozporządzenia Rady Ministrów w sprawie szczegółowych warunków udzielenia wsparcia w zakresie wyrównywania szans edukacyjnych dzieci i młodzieży z Ukrainy w latach szkolnych 2024/2025, 2025/2026 i 2026/2027.

Negatywnie o rozwiązaniach – Karta Nauczyciela, OSP, asystencja osobista

Negatywną opinię z kolei wydano wobec projektu ustawy o zmianie ustawy – Karta Nauczyciela, który proponuje nie tylko zmiany terminu wypłaty składników wynagrodzenia, ale też podwyższenie nagrody jubileuszowej za 40 lat pracy do 300% wynagrodzenia miesięcznego oraz dodatkowo przyznanie nagrody w wysokości 400% wynagrodzenia miesięcznego za 45 lat pracy. Zarząd stwierdził, że mimo, iż w jego opinii nauczyciele powinni dobrze zarabiać, to regulacja ta obciąża budżety JST, nie wskazując źródeł finansowania zaproponowanych zmian. I tym samym stanowi naruszenie art. 167 Konstytucji. Pozytywna opinia mogłaby zostać wydana pod warunkiem zapewnienia pełnego finansowania przez budżet państwa.

Zarząd negatywnie zaopiniował ponadto projekty ustawy - o zmianie ustawy o ochotniczych strażach pożarnych i o asystencji osobistej. Pierwszy z nich rozszerza katalog zadań własnych gminy w zakresie ochrony przeciwpożarowej o „wykonywanie zadań związanych z wydawaniem legitymacji strażaków ratowników OSP i osób uprawnionych do świadczenia ratowniczego”. Zdaniem ZMP, brakuje zasadności przypisania tego zadania gminom. Całym procesem weryfikacji, przyznawania i prowadzenia rejestru powinna zająć się Państwowa Straż Pożarna, która dysponuje niezbędnymi narzędziami, pozwalającymi na sprawne załatwienie tych sprawy. Zmiany te dla JST natomiast będą generowały na pewne koszty, choćby związane z wydawaniem legitymacji; trudno ocenić jakie, bo projekt nie zawiera OSR. W kwestii drugiego projektu o asystencji osobistej wątpliwości dotyczyły m.in. braku określenia charakteru, jakie ma mieć zadanie asystencji zlecone powiatom do realizacji (zadanie własne czy zlecone z zakresu administracji rządowej?) oraz finansowania z ZUS-u. Samorządowcy z miast zwracali uwagę na liczne sprzeczności wewnątrz projektu.

W kwestii projektu uchwały Rady Ministrów w sprawie przyjęcia „Strategii rozwoju obszaru otoczenia Centralnego Portu Komunikacyjnego do roku 2044” zdecydowano o przesłaniu tej regulacji z prośbą o opinie do zainteresowanych JST: Baranowa, Błonia, Brwinowa, Grodziska Mazowieckiego, Jaktorowa, Michałowic, Milanówka, Nowej Suchej, Ożarowa Mazowieckiego, Piastowa, Podkowy Leśnej, Pruszkowa, Radziejowic, Sochaczewa (gmina), Sochaczewa (miasto), Teresina, Wiskitek i Żyrardowa.

Zdaniem komisji ZMP

Zarząd zaakceptował stanowiska przygotowane przez Komisję Finansów ZMP i postanowił je przekazać do Ministerstwa Finansów. Dotyczą one: zmiany art. 11 ust. 1 pkt 8 ustawy Pzp w ramach projektu ustawy deregulacyjnej (Druk nr 1108) oraz naliczania i przekazywania odsetek bankowych związanych z przekazywanymi środkami dotacji na zadania zlecone i własne na rachunki bankowe Skarbu Państwa (w załączeniu). Zaaprobowano także stanowisko Komisji Gospodarki Komunalnej i Ochrony Środowiska ZMP w sprawie konieczności doprecyzowania przepisów dotyczących występowania dzikich zwierząt w miastach, w którym apeluje się o podjęcie pilnych działań legislacyjnych mających na celu doprecyzowanie przepisów dotyczących działań podejmowanych przez organy administracji publicznej w przypadku incydentalnego występowania dzikich zwierząt poza terenem ich naturalnego bytowania, w szczególności w miastach (w załączeniu).

Zarząd przyjął w poczet miast członkowskich ZMP Janów Lubelski. Do Związku należą już 383 miasta. 

Zdecydowano też, że ZMP zaangażuje się w kampanię profrekwencyjną przed wyborami prezydenckimi, 35-lecia samorządów oraz promocję Rozszerzonej Odpowiedzialności Producentów wspólnie z innymi organizacjami samorządowymi.

Joanna Proniewicz, rzecznik prasowa ZMP