Na wniosek strony samorządowej odbyła się wstępna dyskusja na temat Krajowego Planu Odbudowy (KPO).

Jak wyjaśniała Renata Calak, dyrektor Departamentu Strategii w resorcie funduszy i polityki regionalnej, Fundusz Odbudowy (Next Generation EU) jest odpowiedzią Unii Europejskiej na nowe zagrożenia i wyzwania, jakie spowodowała pandemia. Ma dwa główne cele:

• odbudowę i przywracanie odporności gospodarek UE na ewentualne kryzysy,
• przygotowanie na przyszłe, nieprzewidziane okoliczności.

W propozycji polskiego KPO większy nacisk jest położony na zapewnienie odporności gospodarki przez realizację nowych inwestycji (a nie na zwrot środków, które już zostały poniesione na walkę z COVID-19).

W ramach KPO dostępna będzie część grantowa i pożyczkowa. W ramach grantów potencjalnie dostępne będzie dla Polski 23,9 mld euro, a w ramach pożyczek - 35 mld euro.

Aby pozyskać dodatkowe środki, parlamenty wszystkich państw członkowskich muszą dokonać ratyfikacji dochodów własnych. KPO w dużej mierze musi być też powiązany z planowaniem, opracowywaniem i wdrażaniem reform, które wynikają z rekomendacji KE.
- Musimy przedstawić plan reform i również powiązane z nimi inwestycje, przy czym 37% środków musi być wydatkowane na inwestycje w tzw. zieloną transformację, a 20% – na transformację cyfrową – wyjaśniała dyrektor Calak.

Cele Krajowego Planu Odbudowy należy powiązać z sześcioma europejskimi inicjatywami flagowymi, jest więc szereg uwarunkowań europejskich, które muszą być uwzględnione. Rozporządzenie, które określa ramy KPO zostało przyjęte 19 lutego br., równolegle trwały prace nad przyjęciem KPO, które rozpoczęły się latem 2020 r. Powołano 8 grup roboczych, które analizowały projekty pod względem spełniania przyjętych kryteriów. Przyjęto te, które najbardziej wpisują się w reformy – niezbędne do wdrożenia. 

W ramach prac nad reformami zidentyfikowano 5 obszarów:

• odporność i konkurencyjność gospodarki
• zielona energia i zmniejszenie energochłonności
• transformacja cyfrowa
• dostępność i jakość ochrony zdrowia
• zielona, inteligentna mobilność.

Ponieważ zakres tej interwencji jest zbliżony do zakresu w ramach Polityki Spójności, niezmiernie ważne jest wyznaczenie właściwej demarkacji zarówno w przypadku środków europejskich, jak i krajowych. Krajowy Plan Odbudowy to zupełnie inny dokument niż dokumenty przygotowane na potrzeby realizowania polityki spójności. Jest zarządzany przez Komisją Europejską – propozycja wysłana przez państwa członkowskie jest negocjowana przez 2 miesiące z KE, a później staje się dokumentem Komisji Europejskiej, która będzie go bronić przed Radą Europejską.

Bardzo krótki jest czas na przygotowanie KPO, każde państwo musi go złożyć Komisji Europejskiej do 30 kwietnia br. W Polsce prace nad KPO są już finalizowane, 26 lutego br. odbędzie się pierwsza konferencja konsultacyjna, a kolejne zaplanowane są na 2 i 4 marca br. Konsultacje potrwają 35 dni.

Samorządowcy mieli wiele szczegółowych pytań dotyczących Krajowego Planu Odbudowy, a także jego powiązania z innymi środkami unijnymi z nowej perspektywy finansowej czy regionalizacji środków z KPO. Ustalono więc, że na początku marca odbędzie się specjalne spotkanie Zespołu ds. Infrastruktury, Rozwoju Lokalnego, Polityki Regionalnej oraz Środowiska poświęcone tylko tej kwestii, w którym będą mogły wziąć udział wszyscy zainteresowani tym tematem samorządowcy.

Program "Czyste powietrze" - dofinansowanie i konkurs

Wiceminister klimatu i środowiska, Małgorzata Golińska zaapelowała podczas Komisji Wspólnej do korporacji samorządowych o przekazanie swoim członkom informacji dotyczących zmian w programie „Czyste Powietrze”. Zmiany zmierzają do większej współpracy z gminami, a ich celem jest poszerzenie grona beneficjentów programu, dotarcie do osób, które same nie szukają tych informacji.

Warto podpisać porozumienia lub chociaż zgłosić chęć jego podpisania do wojewódzkich oddziałów Funduszu Ochrony Środowiska do końca lutego, bo wtedy za wniosek na podwyższony poziom dofinansowania dla najbiedniejszych mieszkańców jest refundacja dla gminy do 150 zł za każdego mieszkańca, a za zwykły - 50 zł, przekonywała wiceminister. Dodatkowo każda gmina otrzyma grant w wysokości 30 tys. zł na uruchomienie punktu konsultacyjnego do obsługi mieszkańców w związku z programem. Dla większego zaangażowania gmin rozpisany jest konkurs z nagrodami o wartości 16 mln zł.

- Poza zyskiem w postaci czystego powietrza jest szansa na to, by gminy mogły skorzystać z wyższego dofinansowania. Dlatego apeluję, by poza tym ponad tysiącem gmin, które już się zgłosiły do programu „Czyste powietrze”, Państwa kanałami docierać do samorządów z tą informacją – mówiła wiceminister Golińska. Zapewniła też, że jest otwarta na dyskusję dotyczącą dalszego usprawniania programu.

Niezgoda na uznaniowość w przyznawaniu środków JST

Samorządowcy chcieli dowiedzieć się, kiedy zostaną rozstrzygnięte kolejne nabory w ramach rządowych funduszy -  Inwestycji Lokalnych oraz Rozwoju Dróg. Wiceminister funduszy i polityki regionalnej, Waldemar Buda poinformował, że trwa analiza wniosków w ramach RFIL. Samorządy zgłosiły wnioski na kwotę 17 mld zł, tj. dziesięciokrotnie więcej niż jest środków w Funduszu. Jest szansa na nieznaczne zwiększenie puli środków, zapowiedział Buda. Rozstrzygnięcie naboru zaplanowano na pierwszą połowę marca, ale dokładna data nie jest znana. 

Jak poinformował dyrektor Biura ZMP, Andrzej Porawski, Związek wystąpił do Kancelarii Prezesa Rady Ministrów o udostępnienie informacji o kryteriach przyznawania środków w poprzednim naborze - w trybie dostępu do informacji publicznej. Odpowiedź otrzymana po 2 miesiącach sprowadza się do tego, że nie będzie udzielona informacja o sposobie oceny wniosków, jako że komisja nie była zobowiązana do pisemnego sporządzania tej oceny. Dyrektor poinformował, że w związku z tak lekceważącym potraktowaniem wniosku, Związek Miast Polskich skieruje tę sprawę do sądu.

W kwestii RFRD wpłynęły listy wniosków do KPRM, teraz premier musi je zatwierdzić, przy czym ustawa nie daje mu ograniczenia czasowego.
- Zakładamy, że rozstrzygnięcie kolejnego naboru będzie w marcu - mówił wiceminister Buda.

Samorządowcy przekonywali stronę rządową, że precyzyjne kryteria dają możliwość szybszego i lepszego wyboru wniosków. Apelowali, by w miarę możliwości zwiększyć środki Funduszu i przyspieszyć ogłoszenie wyników naboru, co pozwoli sprawniej przeprowadzić proces inwestycyjny. Apelowali też, by uwzględnić te samorządy, które zostały pominięte w poprzednim naborze.

Jacek Karnowski, prezydent Sopotu, przedstawiciel ZMP w Komisji przypomniał, że  o ile pierwsza transza środków była podzielona według jasnych kryteriów, to druga już była podzielona według klucza politycznego. 
- Strasznie nas martwi podział pieniędzy w tak wąskim gronie, można to było zrobić na poziomie województw i potem to kierować do KPRM. Jesteśmy zdziwieni jako strona samorządowa, że nie zostały wyciągnięte wnioski sprzed 2-3 miesięcy (...) Nie chcemy się sądzić z rządem, nie po to siedzimy tu w Komisji Wspólnej. Prosimy o jawne kryteria, żeby na tej podstawie naprawić błędy, które zostały popełnione - przekonywał prezydent Sopotu. I dodał, że w funduszach dzielone są pieniądze publiczne, pieniądze mieszkańców Polski.

Kolejne posiedzenie Komisji Wspólnej Rządu i Samorządu Terytorialnego zostało zaplanowane na 31 marca br.

hh