Z art. 5 (Definicje)

4c) kontrakt terytorialny – umowa określająca cele i przedsięwzięcia priorytetowe, które mają istotne znaczenie dla rozwoju kraju oraz wskazanego w niej województwa, oraz sposób ich koordynacji i warunki realizacji, a także dofinansowanie opracowywanych przez zarząd województwa programów służących realizacji umowy partnerstwa w zakresie polityki spójności na lata 2014–2020;

4d) kontrakt programowy – umowa określająca kierunki i warunki dofinansowania programu służącego realizacji umowy partnerstwa w zakresie polityki spójności, opracowanego przez zarząd województwa, w tym przedsięwzięcia priorytetowe realizowane w tym programie;

4e) kontrakt sektorowy – umowa określająca sposób realizacji, w tym finansowania, programów roz­woju opracowanych przez właściwych ministrów w zakresie interwencji ukierunkowanej terytorialnie;

4f) porozumienie terytorialne – umowa określająca w szczególności przedsięwzięcia priorytetowe dla rozwoju danego obszaru objętego tym porozumieniem;

6a) obszar funkcjonalny – obszar, na którym występuje względnie wyodrębniający się, intensywny i ot­warty system powiązań społecznych, gospodarczych lub przyrodniczych, uwarunkowanych cecha­mi środo­wiska geograficznego (przyrodniczego i antropogenicznego); szczególnym typem obszaru funkcjonalnego jest miejski obszar funkcjonalny;

6b) obszar strategicznej interwencji – określony w strategii rozwoju
obszar o zidentyfikowanych lub poten­cjalnych powiązaniach funkcjonalnych lub o szczególnych warunkach społecznych, gospodarczych lub przest­rzennych, decydujących o występowaniu barier rozwoju lub trwałych, możliwych do aktywo­wania, potencja­łów rozwojowych, do którego jest kierowana interwencja publiczna łącząca inwestycje, w szczególności gos­podarcze, infrastrukturalne lub w zasoby ludzkie, lub rozwiązania regulacyjne;

Z art. 6 (Konsultacje)

Art. 6.1. Projekt koncepcji rozwoju kraju, projekty strategii rozwoju, o których mowa w art. 9 pkt 2 i 3, oraz projekty polityk publicznych podlegają konsultacjom, zwłaszcza z: jednostkami samorządu teryto­rialnego i ich związkami, partnerami społecznymi i gospodarczymi oraz z Komisją Wspólną Rządu i ST.

2. Projekt strategii rozwoju województwa podlega konsultacjom w szczególności z: jednostkami samo­rzą­du terytorialnego z obszaru tego województwa i ich związkami, partnerami społecznymi i gospodar­czymi, […] oraz z KWRiST.

3. Projekt strategii rozwoju ponadlokalnego oraz strategii rozwoju gminy podlega konsultacjom w szcze­gólności z: sąsiednimi gminami i ich związkami, lokalnymi partnerami społecznymi i gospodarczy­mi, miesz­kańcami gmin – w przypadku strategii rozwoju ponadlokalnego albo gminy – w przypadku strategii rozwoju gminy […].

Z art. 9. (Strategie)

4) strategia rozwoju województwa – dokument, o którym mowa w art. 11 ust. 1 ustawy z dnia 5 czerwca 1998 r. o samorządzie województwa (Dz. U. z 2019 r. poz. 512, 1571 i 1815);

5) strategia rozwoju gminy – dokument, o którym mowa w art. 10e ust. 1 ustawy z dnia 8 marca 1990 r. o samorządzie gminnym (Dz. U. z 2020 r. poz. 713);

6) strategia rozwoju ponadlokalnego – dokument, o którym mowa w art. 10g ust. 1 ustawy z dnia 8 marca 1990 r. o samorządzie gminnym i w 8 art. 12a ust. 1 ustawy z dnia 9 marca 2017 r. o związku metropolitalnym w województwie śląskim (Dz. U. poz. 730).”;


Warto rozważyć uwzględnienie dostosowania procesów planowania i prowadzenia polityki rozwoju, w tym ewaluację i aktualizację lokalnych strategii rozwoju, w ramach wniosków o dofinansowanie z pro­gramów, które zakładają / obejmują / umożliwiają działania miękkie.


DIAGNOZA (nowy art. 10a)


Diagnoza – proces oceny sytuacji społecznej, ekonomicznej i przestrzennej, prowadzony systema­tycznie przez podmioty prowadzące politykę rozwoju.


Wnioski z diagnozy będą potrzebne gminie do następujących działań:

- są punktem wyjścia do projektów strategii i programów rozwoju,

- są podstawą oceny kolejnych etapów realizacji strategii i programów oraz ich aktualizacji,

- powinny być podstawą dorocznych raportów o stanie gminy.

Mogą też być przydatne do sporządzania wniosków do rozmaitych programów, funduszy itp.


Diagnoza NIE JEST częścią strategii/programu/raportu.


Podmiot przygotowujący diagnozę, o której mowa w art. 10a (po złożeniu stosownego wnios­ku) otrzymuje od organów administracji rządowej i samorządowej, państwowych i samorządowych jed­nostek orga­nizacyjnych oraz państwowych i samorządowych osób prawnych informacje zgromadzone w zbiorach danych, ewidencjach i rejestrach; następuje to nieodpłatnie, jeżeli nie powoduje to ich dodatkowego, inne­go niż samo udostępnienie, obciążenia [nowy art. 3aa].

Diagnoza i ewaluacja (z uzasadnienia projektu ustawy)

W art. 10a ust. 1 ustawy wprowadzono rozwiązanie umożliwiające wyłączenie z zakresu strategii rozwoju, polityk publicznych oraz programów szczegółowych diagnoz. Podmiot opracowujący dany dokument przygo­towuje diagnozę sytuacji społecznej, gospodarczej i przestrzennej w zakre­sie odpowiednim do zakresu doku­mentu, zaś w treści samego dokumentu (strategii rozwoju, poli­tyki publicznej, programu) wskazuje jedynie wnioski, które z przygotowanej diagnozy wynikają. Diagnoza będzie uwzględniać zidentyfikowane obszary funkcjonalne, w tym również miejskie obszary funkcjonalne, o ile jest to zasadne w kontekście zakresu opra­cowywanego dokumentu. Diagnoza powinna być sporządzana przed przystąpieniem do opracowania doku­mentu. Należy jednak zaznaczyć, że nie jest to nowy wymóg. Do tej pory diagnoza stanowiła najczęściej integ­ralną i bardzo obszerną część strategii rozwoju lub też programów i była, obok części programowej, przed­miotem uchwały przyjmującej strategię lub program. Zgodnie z nową konstrukcją dokumen­tów, ich elementem będą jedynie wnioski z diagnozy i tym samym uchwaleniu będzie podlegać jedynie część kierunkowa i operacyjna, stanowiąca sedno strategii rozwoju, polityk publicznych oraz programów. W art. 3aa ustawy przewidziano możliwość bezpłatnego pozyskiwania informacji i danych - niezbędnych do przygoto­wania diagnozy stanowiącej podstawę dla programowania poli­tyki rozwoju na różnych poziomach zarzadzania. Po­zyskiwanie informacji dostępnych w zbio­rach danych, ewidencjach i rejestrach odbywać się będzie z uwzg­lędnieniem przepisów o ponow­nym wykorzystywaniu informacji sektora publicznego oraz o ochronie danych osobowych. Nie może również wprowadzać dodatkowych, innych niż związanych z faktem udostępnienia infor­macji, obciążeń dla jednostek, które je posiadają.


Proponowana w art. 10a ust. 2 zmiana wynika z konieczności doprecyzowania zakresu ewaluacji strategii rozwoju. Skuteczność i efektywność mogą być badane tylko ex post, zatem doprecyzowa­nia wymaga, że chodzi o przewidywaną skuteczność i efektywność. Skuteczność to kryterium oce­nia­jące stopień wypełnienia celu interwencji, efektywność mierzy stopień realizacji celu w odnie­sieniu do kosztów finansowych. Trafność natomiast jest kryterium oceny stosowanym w ewalua­cjach ex ante
(uprzednich), służy ocenie, w jakim stopniu projektowane interwencje mają szansę wypełnić cel.

Warto rozważyć zorganizowanie w mieście stałego, systematycznego procesu diagnozowania sytuacji społecznej, gospodarczej i przestrzennej miasta, gdyż wnioski z diagnozy będą potrzebne nie tylko do no­wych dokumentów strategicznych i/lub programowych, ale także do systematycznej oceny ich realizacji, projektów ich aktualizacji, a ponadto do dorocznych raportów o stanie gminy. W wielu miastach istnieją wydzielone komórki organizacyjne, zajmujące się prowadzeniem polityki rozwoju. W innych, które w tym zakresie opierają się na współpracy z podmiotami zewnętrznymi, warto, by przynajmniej jedna osoba miała kompetencje do organizowania procesu diagnozowania stanu miasta. Związek Miast Polskich przygotowuje narzędzia, które ułatwią diagnozowanie (Monitor Rozwoju Lokalnego, narzędzia do analiz finansowych, inne).

POROZUMIENIE TERYTORIALNE

Art. 14rb. 1. Porozumienie terytorialne może być zawierane przez:

1) zarząd województwa z jednostkami samorządu terytorialnego z obszaru tego województwa lub ich związkami, porozumieniami lub stowarzyszeniami, realizującymi zadania w zakresie polityki rozwoju wynikające ze strategii rozwoju województwa;

2) ministra właściwego do spraw rozwoju regionalnego, a także właściwego ministra, jeżeli zakres porozumienia terytorialnego tego wymaga, z gminą lub powiatem, lub ich związkami, porozumieniami lub stowarzyszeniami, w przypadku gdy jego zasadność wynika z krajowej strategii rozwoju regionalnego;

3) jednostki samorządu terytorialnego realizujące zadania w zakresie polityki rozwoju wynikające ze strategii rozwoju ponadlokalnego albo strategii rozwoju gmin objętych tym porozumieniem.

2. Porozumienie terytorialne określa w szczególności przedsięwzięcia priorytetowe dla rozwoju danego obszaru zgodne z celami wynikającymi ze strategii rozwoju, o których mowa w art. 9 pkt 3–6, w tym przewidywane źródła ich finansowania.

3. Projekt porozumienia terytorialnego przygotowuje odpowiednio:

1) zarząd województwa;

2) minister właściwy do spraw rozwoju regionalnego samodzielnie albo we współpracy z właściwym ministrem, jeżeli zakres porozumienia terytorialnego tego wymaga;

3) wójt (burmistrz, prezydent miasta), zarząd powiatu albo organ wykonawczy związku, porozumie­nia międzygminnego albo stowarzyszenia, który jest inicjatorem porozumienia terytorialnego.

4. Podmioty wskazane w ust. 3 pkt 2 i 3 zasięgają opinii zarządu województwa co do spójności przygotowanego projektu porozumienia terytorialnego z odpowiednią strategią rozwoju województwa.

5. Projekt porozumienia terytorialnego negocjują podmioty wskazane w projekcie jako strony porozumienia.

6. W negocjacjach, na wniosek którejkolwiek ze stron porozumienia terytorialnego, może uczestniczyć przedstawiciel zarządu województwa.

7. O zawartym porozumieniu terytorialnym inicjator tego porozumienia informuje właściwy zarząd województwa lub zarząd powiatu, o ile nie są one stroną porozumienia.

Porozumienie terytorialne (z uzasadnienia projektu ustawy)

W nowym art. 14rb UZPPR uregulowano porozumienie terytorialne. Ma ono służyć przede wszystkim uzgadnianiu interwencji istotnych z punku widzenia społeczności lokalnych (danej gminy, kilku gmin lub powiatu). Stronami porozumienia terytorialnego może więc być zarząd województwa i przedstawiciele jednostek samorządu terytorialnego znajdujących się na terenie danego województwa (gmin, powiatów, związków i porozumień międzygminnych lub stowarzyszeń). Porozumienie zawierają w imieniu samorządów terytorialnych odpowiednie organy wykonawcze poszczególnych jednostek samorządu terytorialnego albo organy związków, porozumień międzygminnych lub też stowarzyszeń. Zakłada się również możliwość zawierania porozumienia terytorialnego z przedstawicielami samorządu lokalnego przez ministra właściwego do spraw rozwoju regionalnego w przypadku, gdy uzasadnia to zakres interwencji wskazany w krajowej strategii rozwoju regionalnego. Porozumienie terytorialne może być zawierane także między lokalnymi jednostkami samorządu terytorialnego, bez udziału ministra czy zarządu województwa, nakierowane na identyfikację wspólnych celów rozwojowych, jak również definiowanie wspólnych problemów i wskazywanie sposobów ich rozwiązania. Zarząd województwa może uczestniczyć jako strona lub jako organ opiniodawczy w każdym z wymienionych rodzajów porozumienia terytorialnego. W UZPPR wskazano tryb przygotowywania porozumienia terytorialnego (art. 14rb ust. 3–6).


W ramach części miękkiej przygotowywanych wniosków do programów unijnych można zgłosić opracowanie projektu porozumienia terytorialnego, jeśli istnieje wizja/założenia/program współpracy dla rozwoju (np. Program „Sudety 2030”, programy i strategie stowarzyszeń metropolitalnych i aglo­meracyjnych itp.).

Zmiany w art. art. 15 – PROGRAM / PROGRAM ROZWOJU

W ust. 1 zdanie pierwsze otrzymuje brzmienie: „Programy są dokumentami o charakterze operacyj­no-wdrożeniowym, ustanawianymi w celu realizacji strategii rozwoju, określającymi działania przewi­dziane do realizacji zgodnie z ustalonym systemem realizacji programu i planem finansowym […].”,

W ust. 4 pkt 2 otrzymuje brzmienie: „2) programy rozwoju – dokumenty realizujące cele zawarte w strategiach rozwoju, o których mowa w art. 9 pkt 3–6, oraz programy wieloletnie, o których mowa w przepisach o finansach publicznych.”

Art. 17 – PROGRAMY

1. Program określa w szczególności:

1) w przypadku programów rozwoju wnioski z diagnozy, o której mowa w art. 10a ust. 1, przygotowanej na potrzeby tego programu;

2) w przypadku programów operacyjnych wyniki uprzedniej ewaluacji programu, jeżeli jest wymagana odrębnymi przepisami;

3) cel główny i cele szczegółowe w nawiązaniu do średniookresowej strategii rozwoju kraju lub strategii rozwoju, o których mowa w art. 9 pkt 3–6;

4) priorytety oraz kierunki interwencji;

5) oczekiwane rezultaty planowanej interwencji wraz ze wskaźnikami w nawiązaniu do średniookresowej strategii rozwoju kraju lub strategii rozwoju, o których mowa w art. 9 pkt 3–6;

6) system realizacji programu, w tym plan finansowy zawierający w szczególności:

a) źródła finansowania realizacji programu,

b) kwotę środków przeznaczonych na finansowanie realizacji programu i jej podział między poszczególne priorytety, a w przypadku programu rozwoju, o którym mowa w art. 15 ust. 6, także kwotę środków prze­znaczonych na przygotowanie raportu ewaluacyjnego podsumowującego efekty realizacji programu,

c) informację o wysokości współfinansowania programu i poszczególnych priorytetów;


7) w przypadku programów rozwoju zakres planowanej interwencji, który będzie realizowany w ujęciu terytorialnym, możliwy do objęcia kontraktem sektorowym;

8) sposób monitorowania i oceny stopnia osiągania celu głównego i celów szczegółowych.

* * * * *


STRATEGIA ROZWOJU GMINY / ROZWOJU PONADLOKALNEGO

Art. 2. W ustawie z dnia 8 marca 1990 r. o samorządzie gminnym (Dz. U. z 2020 r. poz. 713) w rozdziale 2 po art. 10d dodaje się art. 10e–10g w brzmieniu:

„Art. 10e. 1. Gmina może opracować strategię rozwoju gminy.

2. Strategia rozwoju gminy jest spójna ze strategią rozwoju województwa oraz strategią rozwoju ponadlokalnego, obejmującą tę gminę.

3. Strategia rozwoju gminy zawiera wnioski z diagnozy, o której mowa w art. 10a ust. 1 ustawy z dnia 6 grudnia 2006 r. o zasadach prowadzenia polityki rozwoju (Dz. U. z 2019 r. poz. 1295 i 2020), przygotowanej na potrzeby tej strategii, oraz określa w szczególności:

1) cele strategiczne rozwoju w wymiarze społecznym, gospodarczym i przestrzennym;

2) kierunki działań podejmowanych dla osiągnięcia celów strategicznych;

3) oczekiwane rezultaty planowanych działań, w tym w wymiarze przestrzennym, oraz wskaźniki ich osiągnięcia;

4) model struktury funkcjonalno-przestrzennej gminy;

5) ustalenia i rekomendacje w zakresie kształtowania i prowadzenia polityki przestrzennej w gminie;

6) obszary strategicznej interwencji określone w strategii rozwoju województwa, o której mowa w art. 11 ust. 1 ustawy […] o samorządzie województwa […], wraz z zakresem planowanych działań;

7) obszary strategicznej interwencji kluczowe dla gminy, jeżeli takie zidentyfikowano, wraz z za­kresem planowanych działań;

8) system realizacji strategii, w tym wytyczne do sporządzania dokumentów wykonawczych;

9) ramy finansowe i źródła finansowania.


4. Strategię rozwoju gminy sporządza się w formie tekstowej oraz graficznej zawierającej zobrazo­wanie treści, o których mowa w szczególności w ust. 3 pkt 4, 6 i 7.

Art. 10f. 1. Rada gminy, w drodze uchwały, określa szczegółowy tryb i harmonogram opracowania projektu strategii rozwoju gminy, w tym tryb konsultacji, o których mowa w art. 6 ust. 3 ustawy z dnia 6 grudnia 2006 r. o zasadach prowadzenia polityki rozwoju.

2. Projekt strategii rozwoju gminy opracowuje wójt oraz przedkłada go zarządowi województwa w celu wydania opinii dotyczącej sposobu uwzględnienia ustaleń i rekomendacji w zakresie kształtowania i prowadzenia polityki przestrzennej w województwie określonych w strategii rozwoju województwa.

3. Zarząd województwa wydaje opinię, o której mowa w ust. 2, w terminie 30 dni od dnia otrzymania projektu strategii rozwoju gminy. W przypadku braku 24 opinii we wskazanym terminie uznaje się, że strategia rozwoju gminy jest spójna ze strategią rozwoju województwa.

4. Strategia rozwoju gminy jest przyjmowana przez radę gminy w drodze uchwały.

5. Strategia rozwoju gminy podlega aktualizacji, jeżeli wymaga tego sytuacja społeczna, gospodarcza lub przestrzenna gminy albo gdy jest to konieczne dla zachowania jej spójności ze strategią rozwoju województwa. Do aktualizacji strategii rozwoju gminy stosuje się ust. 1–4.

Art. 10g. 1. Gminy sąsiadujące, powiązane ze sobą funkcjonalnie, mogą opracować strategię rozwoju ponadlokalnego będącą wspólną strategią rozwoju tych gmin w zakresie ich terytorium.

2. Strategia rozwoju ponadlokalnego:

1) jest opracowywana z udziałem powiatu, jeżeli w jej opracowywaniu uczestniczą wszystkie gminy z terytorium tego powiatu;

2) może być opracowywana z udziałem powiatu, jeżeli przynajmniej jedna gmina, o której mowa w ust. 1, znajduje się na jego terytorium.

3. Do strategii rozwoju ponadlokalnego przepisy art. 10e ust. 2–4 stosuje się odpowiednio.

4. W celu przygotowania i realizacji strategii rozwoju ponadlokalnego gminy mogą tworzyć w szczegól­ności związek międzygminny, o którym mowa w art. 64, lub stowarzyszenie, o którym mowa w art. 84, lub zawierać porozumienie międzygminne, o którym mowa w art. 74.

5. Projekt strategii rozwoju ponadlokalnego opracowuje wójt albo organ wykonawczy związku między­gminnego albo stowarzyszenia oraz przedkłada go zarządowi województwa w celu wydania opinii dotyczą­cej sposobu uwzględnienia ustaleń i rekomendacji w zakresie kształtowania i prowadzenia polityki przest­rzennej w województwie określonych w strategii rozwoju województwa.

6. Zarząd województwa wydaje opinię, o której mowa w ust. 5, w terminie 30 dni od dnia otrzymania projektu strategii rozwoju ponadlokalnego. W przypadku braku opinii we wskazanym terminie uznaje się, że strategia rozwoju ponadlokalnego jest spójna ze strategią rozwoju województwa.

7. Strategia rozwoju ponadlokalnego jest przyjmowana przez organ stanowiący związku międzygminnego albo stowarzyszenia, w drodze uchwały.

8. Strategia rozwoju ponadlokalnego opracowana przez porozumienie międzygminne jest przyjmowana przez właściwe rady gmin i obowiązuje od dnia jej przyjęcia przez ostatnią radę gminy. Strategia rozwoju ponadlokalnego opracowana z udziałem powiatu jest przyjmowana również przez radę powiatu i obowiązuje od dnia jej przyjęcia przez ostatnią radę gminy lub powiatu.

9. Do aktualizacji strategii rozwoju ponadlokalnego stosuje się ust. 5–8 oraz art. 10e ust. 2–4.”.

Strategia jest dziś nieobowiązkowa. Jednak w założeniach kolejnych zmian prawnych ma to się zmienić. Planuje się, by dzisiejsze studium przestrzenne, przekształcone w model struktury funkcjonalno-przest­rzennej, stało się częścią strategii. Posiadanie strategii rozwoju (lokalnej lub ponadlokalnej), spełniającej nowe wyma­gania, ułat­wi ubieganie się o środki na programy rozwojowe (z funduszy UE i innych źródeł) na rozwój miasta lub całego miejskiego obszaru funkcjonalnego. Zakłada się przy tym, że strategia ponad­lokalna będzie mogła zastąpić stra­tegie rozwoju gmin tworzących dany obszar funkcjonalny.

[ustawa podpisana przez Prezydenta RP 25 lipca 2020r.; ogłoszona 12 sierpnia 2020 r., Dz.U. poz., 1378, wejdzie w życie 12 listopada br.]


Biuro ZMP