Uczestnicy konferencji mogli wziąć udział w dwóch z zaproponowanych 6 warsztatów:

• Zewnętrzne źródła finansowania rozwoju miast
• Zarządzanie finansami, relacje burmistrza ze skarbnikiem
• Zarządzanie komunalnymi osobami prawnymi
• Partycypacja obywatelska - relacje z mieszkańcami
• Bilans otwarcia, raport o stanie miasta, analiza oświaty, analiza finansowa
• Gospodarka odpadami komunalnymi

W warsztacie pn. „Zarządzanie finansami, relacje burmistrza ze skarbnikiem” uczestniczyli w większości nowo wybrani burmistrzowie miast. Wielu z nich trafiło do samorządu z innych obszarów zawodowej działalności, chcieli się więc jak najwięcej dowiedzieć o funkcjonowaniu miasta. A ponieważ finanse to podstawa działania każdej gminy, wiedza o zarządzaniu nimi oraz umiejętność stworzenia dobrych relacji ze skarbnikiem jako „ministrem skarbu” jest bezcenna.

Eksperci Związku Miast Polskich, którzy dzielili się swoją wiedzą to praktycy - doświadczeni samorządowcy: Adam Lewandowski – burmistrz Śremu w latach 2006-24 czy Wiesława Kwiatkowska, była burmistrz Milanówka, a także dr Daniel Budzeń – były skarbnik Wągrowca, Justyna Pietrzykowska, dyrektor Fundacji Miasto. Mariusz Gołaszewski, prezes firmy Aesco, lidera rynku usług doradztwa finansowego dla JST przekonywał, że inwestycje powinny być oczkiem w głowie każdego burmistrza, bo mieszkańcy właśnie za nie doceniają swoich włodarzy.

- Za działanie bieżące nie usłyszycie pochwały – że wszystko dobrze działa; raczej burę, jeśli coś nie będzie idealnie. Mieszkańcy natomiast doceniają inwestycje i za nie chwalą władze samorządowe – mówił prezes Gołaszewski i wskazywał, skąd można pozyskać środki na miejskie inwestycje.

Eksperci ZMP mówili o dziedzinach, w których można szukać oszczędności, co z kolei wygeneruje środki na inwestycje. I przypominali, że co prawda bez pieniędzy nic się nie da zrobić, jednak same pieniądze to za mało, aby miasto dobrze funkcjonowało. Mówili też o tym, co jest potrzebne, by inwestycje przekładały się na wyższą jakość życia w mieście, a nie rodziły stałe, obciążające miejski budżet koszty. Zachęcali do korzystania z Monitora Rozwoju Lokalnego, który pozwala porównać się z podobnymi miastami i sprawdzić, jak na tle innych radzi sobie dane miasto oraz z Systemu Monitorowania Usług Publicznych, który ułatwia porównanie miast w konkretnych dziedzinach, np. cen wody i ścieków.

Uczestnicy warsztatu rozmawiali o tym, co jest ważne w relacji burmistrza/prezydenta i skarbnika, a także o tym, jak układać te relacje i gdzie najczęściej występują problemy. Dyskutowali też, kiedy zacząć przygotowywać projekt budżetu miasta na kolejny rok i kogo angażować w prace nad nim. Warsztat zakończył się rekomendacjami dla burmistrzów.

„Bilans otwarcia, raport o stanie miasta, analiza oświaty, analiza finansowa” to warsztat, który poprowadzili eksperci Związku Miast Polskich: Ryszard Grobelny, Sylwia Kluczyńska, Szymon Więsław oraz Daniel Budzeń. Ponieważ coroczny raport o stanie miasta (gminy, powiatu, województwa) od 2018 roku jest obowiązkowy, warto przygotować go tak, by nie tylko spełnić obowiązek ustawowy, ale pokazać mieszkańcom (własnym urzędnikom czy potencjalnym inwestorom), co się dzieje w mieście. Raport ma być elementem stałej diagnozy danej jednostki samorządu, ale również monitorowania realizacji różnego rodzaju polityk, programów i strategii miasta.

Na początku nowej kadencji samorządowej, zwłaszcza jeśli w mieście nastąpiła zmiana burmistrza czy prezydenta warto przygotować bilans otwarcia. O tym, po co go robić i dla kogo, a także, jaką formę wybrać, by była jak najbardziej przystępna i atrakcyjna dla czytelników mówili na podstawie dotychczasowych doświadczeń miast związkowi eksperci. Dzielili się również wiedzą, jak sprawić, by raport nie był tylko jednym z wielu dokumentów, które miasta mają obowiązek przygotować, ale by stał się czytelniczym hitem w danym mieście. Odpowiadali na pytania, czy warto w raporcie rozliczać poprzedników i jak wykorzystać dane z raportu do podejmowania decyzji. A ponieważ „finanse są lustrem podejmowanych decyzji”, warto mieć wiedzę dotyczącą stanu miejskich finansów i tego, co generuje największe koszty. Tu odpowiedź jest jednoznaczna – to oświata, dlatego eksperci pokazywali, jakie działania pozwalają trzymać wydatki oświatowe w ryzach.

Natomiast na warsztacie „Zewnętrzne źródła finansowania rozwoju miast” Agnieszka Dawydzik i Jarosław Komża radzili, że trzeba dobrze wybrać źródło finansowania, które najbardziej jest potrzebne, i dobrze je przemyśleć. Ta perspektywa jest szczególna i trzeba się jej nauczyć. Warto spojrzeć na swój samorząd z szerszej perspektywy, jakie są wyzwania nowej kadencji. Należą do nich m.in.: lokalne konsekwencje globalnych kryzysów, Zielony Ład – dyrektywa budynkowa, depopulacja, niski wskaźnik urodzeń, kryzys psychiczny oraz zarządzanie i finansowanie (finanse lokalne i zewnętrzny potencjał instytucjonalny). Eksperci ZMP podkreślali, że ważny jest obecnie dobór i dostosowanie kadry; szczególnie warto zainwestować w specjalistów od bezpieczeństwa (szkolenia i wyższe wynagrodzenia).

Zaproponowali też korzystanie z tzw. otwartego przywództwa – słuchania współpracowników i mieszkańców. Bardzo istotnym elementem jest budowanie partnerstw. To często jeden z warunków skorzystania ze środków zewnętrznych. Chodzi tu jednak o realną współpracę i taki wybór celów, które zaspokoją potrzeby nie tylko jednego samorządu, ale kilku. Trzeba także inteligentnie dobrać priorytety. Duża dostępność programów sprawia, że należy dobrze przemyśleć, co jest dla danego samorządu najważniejsze. Warto również zainteresować się programami realizowanymi przez inne instytucje na danym terenie (np. Lasy Państwowe).

Z kolei na warsztacie „Partycypacja społeczna - relacje z mieszkańcami” Aleksandra Kowalska i Karolina Koguciuk mówiły o plusach i minusach partycypacji społecznej. Partycypacja jest procesem zmiany postaw i zachowań mieszkańców od biernych, reaktywnych i roszczeniowych do aktywnych i zaangażowanych, od obojętnych do współodpowiedzialnych i tożsamościowych, od bezradności i zależności do samodzielności i wolności. Partycypacja powinna się posługiwać konkretnymi narzędziami: organizacyjnymi, instytucjonalnymi, prawnymi, edukacyjnymi i motywacyjnymi, które mają pobudzać do aktywnego i świadomego oraz kompetentnego udziału mieszkańców w życiu miasta. Ważne jest, aby mieszkańcy mieli poczucie sprawstwa. Uczestnicy z miast zapoznali się też z pokusami partycypacji. Zagrożeniem dla tego procesu są pokusy: autorytatywnego rządzenia, selektywnego informowania, monologowania, dezinformacja, czyli wybiórcze informowanie mieszkańców, a także uznanie przez władzę samorządową, że potrzeby mieszkańców są oczywiste i znane oraz że są oni niedojrzali do podejmowania decyzji. Warto mieć też w tyle głowy motto, które powstało w wyniku pracy Empirii Miasto Obywateli: Miasto nigdy nie będzie lepsze niż jego mieszkańcy.
(hh, jp)