Dyskusja odbyła się 24 kwietnia 2023 r. w Marzycielach i Rzemieślnikach w Warszawie w ramach spotkania Komisji Partnerstwa i Dialogu Związku Miast Polskich oraz przedstawicieli Ogólnopolskiej Federacji Organizacji Pozarządowych. Założeniem spotkania było przedstawienie prac poszczególnych organizacji nad zmianami w prawie oraz planu lobbowania na ich rzecz.

Spotkanie otworzyli Karolina Dreszer-Smalec, prezeska Zarządu Ogólnopolskiej Federacji Organizacji Pozarządowych oraz Piotr Drygała, przewodniczący Komisji Dialogu i Partnerstwa Związku Miast Polskich.

Łukasz Gorczyński, członek Zarządu Ogólnopolskiej Federacji Organizacji Pozarządowych przedstawił „Propozycje Ogólnopolskiej Federacji Organizacji Pozarządowych dotyczące uproszczeń dla III sektora na wybory parlamentarne 2023 roku” (Kliknijotwiera się w nowej karcie), a Michał Guć, wiceprezydent Gdyni ds. innowacji przybliżył „Tezy dotyczące zmian w obszarze relacji sektorów publicznego i społecznego ze szczególnym uwzględnieniem współpracy finansowej” (Kliknij).

Kolejne wystąpienia dotyczyły działań poszczególnych organizacji na rzecz wypracowania rekomendacji dla zmian prawnych dotyczących „Samorządności”. Zaprezentowali je Cezary Trutkowski, prezes Zarządu Fundacja Rozwoju Demokracji Lokalnej, Edwin Bendyk, prezes Zarządu Fundacji im. Stefana Batorego oraz Adam Ostrowski, ekspert ds. legislacyjnych Związku Miast Polskich.

Dyskusje nad propozycjami poprowadzono w dwóch grupach. Pierwsza dotyczyła koncepcji systemowych zmian w relacjach III sektora z administracją publiczną, druga - koncepcji zmian w ustawach ustrojowych dotyczących JST w zakresie partycypacji, konsultacji oraz współzarządzania z mieszkańcami.

Wnioski z dyskusji

Jak wskazywano, zapisy aktu prawnego powinny jednoznacznie zauważyć aktywność organizacji nie tylko w sferze zlecenia zadań publicznych, czyli praktycznej realizacji zasady pomocniczości, ale również m.in. w sferze aktywności obywatelskiej (wspólnototwórcza funkcja organizacji pozarządowych i samorządność niższego szczebla). Podkreślano, iż obecne zapisy w sposób nieadekwatny „krępują” ręce samorządów współpracujących z organizacjami (m.in. wskazywano na większą elastyczność regulacji dotyczących usług kupowanych u przedsiębiorców, wskazywano potrzebę szukania nowych trybów współpracy – lokowanych pomiędzy klasycznym trybem zamówień publicznych a obecnym „pożytkiem”. Wreszcie – wskazywano na tzw. „rezerwat”, w którym sektor społeczny tkwi od lat, bowiem udział wartości środków przeznaczanych na realizację zadań w budżecie JST oscyluje w granicach 0,9-1%).

Wspomniana już oś dyskusji była wyraźnie „ruchoma” w odniesieniu do pomysłów na wzmocnienie zasady pomocniczości – począwszy od bardziej zachowawczych głosów wskazujących na dorobek w postaci dobrych praktyk dotyczących tej zasady, przez pomysły przełożenia dobrych praktyk na zapisy ustawowe, aż po pomysły włączenia do ustawy zapisów wskazujących na możliwość obligatoryjnego przejęcia realizacji zadania publicznego od samorządu po spełnieniu określonych warunków, gwarantujących odpowiednią jakość realizacji zadania oraz zawarcia minimalnego procentowego progu finansowego i/lub ilości zadań, które powinny być zlecane przez jst organizacjom pozarządowym.

Koncepcja zmian w ustawach ustrojowych dotyczących JST w zakresie partycypacji, konsultacji oraz współzarządzania z mieszkańcami

W grupie poświęconej pomysłom na zmiany w obszarze dialogu i partycypacji stworzono długą listę tematów i wątków, które wymagają przemyślenia i zmian - zarówno jeśli chodzi o przepisy, jak i praktykę działania: od szczegółowych regulacji dotyczących różnych narzędzi partycypacyjnych i innych mechanizmów dających obywatelom, obywatelkom możliwość uczestniczenia w życiu publicznym (konsultacji społecznych, budżetu obywatelskiego, jednostek pomocniczych, referendów, ciał dialogu…) do systemowej potrzeby zmian w podejściu do tego, czym powinna być kultura partycypacji i dialogu w samorządach.

Za te, które jak do tej pory są najmniej zaadresowane, osoby w grupie uznały wyzwania związane z konieczności ponownego przemyślenia sensu i sposobu funkcjonowania jednostek pomocniczych samorządów oraz samorządowych ciał dialogu.

Praca nad wszystkimi tymi wątkami będzie trudna, ale warto zacząć od uwspólnienia wiedzy na temat różnych inicjatyw, które już dziś zajmują się różnymi wątkami, np. propozycjami zmian w ustawie o samorządzie gminnym.

Po przedstawieniu wniosków z prac w grupach, podjęto próbę uzgodnienia ewentualnych postulatów i planu dalszych prac na rzecz wspólnego paktu samorządowo-pozarządowego.

Uzgodniono:

Kontynuację wspólnych prac w ramach Komisji Partnerstwa i Dialogu ZMP i OFOP, które pozwolą na monitoring poszczególnych procesów i pozwolą na poszukiwanie pomysłów na ich wspólne rzecznictwo i wdrażanie. Spotkanie zaplanowano na wrzesień 2023;

Zaproszenie przez OFOP i OZRSS Związków Samorządowych do oficjalnego poparcia „Tez dotyczących zmian w obszarze relacji sektorów publicznego i społecznego ze szczególnym uwzględnieniem współpracy finansowej”;

Kontynuowanie prac przez zespół składający się z przedstawicieli OFOP, OZRSS i Związków Samorządowych, które – na bazie ww. dokumentu – doprowadzą do wypracowania do końca czerwca 2023 roku konkretnych propozycji legislacyjnych;

W ramach działań mających na celu wypracowanie koncepcji zmian w ustawach ustrojowych dotyczących JST w zakresie partycypacji, konsultacji oraz współzarządzania z mieszkańcami, postanowiono śledzić pracę poszczególnych organizacji, zaczekać na wypracowanie poszczególnych propozycji, a następnie doprowadzić do wspólnego spotkania im poświęconego.

Podsumowanie 20 lat Ustawy o działalności pożytku

Spotkanie zakończono próbą podsumowania 20 lat Ustawy o działalności pożytku publicznego i wolontariacie. To dzięki niej stworzono systemowe ramy dla relacji strony społecznej z organami administracji publicznej wszystkich szczebli, zarówno administracji rządowej, jak i samorządowej.

Wszyscy, którzy brali udział w tworzeniu swoistej Konstytucji sektora społecznego, wspominali czas sprzed 20 lat z utęsknieniem: odważne przywództwo polityczne prof. Jerzego Hausnera, współpracę opartą na zaufaniu oraz dialog, który stanowił fundament dla poszukiwania rozwiązań.

Prace nad ustawą trwały blisko siedem lat i zaowocowały niemal jednomyślnym przyjęciem jej przez Sejm RP, co nie było i nie jest codziennością w świecie polskiej polityki. Opowiedzieli o tym Kuba Wygnański, Tomasz Schimanek, Cezary Miżejewski oraz Piotr Frączak.

Dzięki obecności Karoliny Więckiewicz, która w swoim wzruszającym wystąpieniu opowiedziała o swoim tacie i jego pracy przy tworzeniu Ustawy, mogliśmy przypomnieć sobie, jak duże znaczenie dla Krzysztofa Więckiewicza i jego Departamentu Pożytku Publicznego odgrywał sektor społeczny.

Piotr Drygała