„Unia Europejska, reagując na kryzys pandemiczny stworzyła Fundusz Odbudowy (Next Generation EU), wspomagający państwa członkowskie. Stoimy przed szansą pozyskania ogromnych środków w ramach różnych instrumentów tego funduszu. Szczególnie istotnym będzie Krajowy Plan Odbudowy (KPO), w ramach którego Polska może pozyskać blisko 60 mld euro.

Zaprosiłem do rozmów o Krajowym Planie Odbudowy przedstawicieli samorządów, posłów, senatorów oraz przedstawicieli organizacji skupiających polskie samorządy, w tym w tym Związek Miast Polskich, Unię Metropolii Polskich, Związek Powiatów Polskich oraz Górnośląsko-Zagłębiowską Metropolię GZM. W spotkaniach udział brali również przedstawiciele Komisji Europejskiej, Komitetu Regionów UE oraz niezależni eksperci.

Podczas 3 spotkań online, które odbyły się w terminach: 12 lutego, 12 marca i 26 marca 2021 r., prowadziliśmy otwartą dyskusję, w której zgłoszono wiele konstruktywnych i ważnych uwag i opinii dotyczących przedstawionego przez Rząd RP projektu Krajowego Planu Odbudowy.

KPO powinien kłaść nacisk na uruchamianie lokalnych potencjałów, mobilizowanie nowych aktywności gospodarczo-społecznych służących odbudowie gospodarki, nie powinien zaś zastępować publicznych środków krajowych do realizacji bieżących zadań.

Poniżej przedstawiam podsumowanie prowadzonych wniosków, główne postulaty zgłaszane przez uczestników debat.

Wierzę, że w procesie kształtowania ostatecznego KPO ten wyraźny głos środowisk polskich samorządów będzie dla Państwa wsparciem podczas podejmowania decyzji.

Szczególne obawy wzbudzały kwestie:

Obiektywność i rzetelność w podziale środków – doświadczenia z zakresu przyznawania środków w ramach Rządowego Funduszu Inwestycji Lokalnych, wskazują na uznaniowe wspieranie projektów.

Brak informacji – rzetelnych i sprawdzonych

Samorządy i organizacje podkreślały słaby przepływ informacji dotyczący wielu aspektów zatwierdzania i konstruowania KPO.

Nie wiadomo, czy rząd planuje wykorzystanie tyko grantów czy również pożyczek. Decyzja odnośnie udziału w środkach pożyczkowych może zapaść później, jednak będzie to wymagało korekty całego planu.

Brak jest informacji, na jakich zasadach będzie się odbywało refinansowanie działań (od lutego 2021r.)

Sposób zatwierdzenia

Dokument o takim znaczeniu powinien być przedmiotem debaty sejmowej oraz szerokich i poważnych konsultacji społecznych.

Brak kluczowych elementów

W KPO brak rozdziału analizującego wpływ planowanych interwencji na wzmocnienie odporności gospodarczej, społecznej i instytucjonalnej, który jest jednym z obowiązkowych elementów planu. Ważne jest nie tylko udostępnienie, ale możliwość odniesienia się do niego na etapie konsultacji społecznych

Nie określono wskaźników pozwalających stwierdzić osiągnięcie zakładanych celów programu.

Konsultacje
– rzeczywisty proces czy formalna fikcja?

Czy zgłaszane uwagi znajdą swoje odzwierciedlenie w programie? Ile ze zgłoszeń zostanie uwzględnionych? Czy zostaną w ogóle rozpatrzone?

Przedmiotowe podejście do samorządów

50% inwestycji publicznych jest realizowanych przez samorządy (ekspertyzy Komitetu Regionów). Nie da się skutecznie wdrożyć tego narzędzia na poziomie inwestycji publicznych, jeżeli samorządy i władze lokalne nie będą w ten proces bardzo mocno włączone.

Pomijanie, wykluczenie dużych samorządów

Aby zrealizować cele zawarte w KPO, potrzebne są działania zlokalizowane w miastach.

Mamy do czynienia z dyskryminacją miast wojewódzkich w wielu obszarach tematycznych. Szczególnie niezrozumiałe jest to w zakresie środków przeznaczonych na zieloną transformację i niskoemisyjną mobilność gdzie planuje się wykluczenie wsparcia rozwoju miejskiego transportu szynowego. To właśnie duże miasta emitują najwięcej gazów cieplarnianych, a ich mieszkańcy najbardziej odczuwają skutki zmian klimatycznych. Bez ich wsparcia osiągniecie zakładanych przez UE celów jest praktycznie niemożliwe. (Stanowisko Unii Metropolii Polskich z 11 marca 2021)

Centralizacja

Większość zadań ma być realizowana przez podmioty centralne – ministerstwa lub nowe podmioty. Łącznie to ponad 20 podmiotów centralnych. Uwzględniając konieczność szybkiego tempa realizacji programu to założenie jest wysoce ryzykowne.

Pula środków jest tak znacząca, że powinna dawać możliwość skoku rozwojowego, uodpornić kraj przed przyszłymi kryzysami. I takich działań brakuje w planie. To muszą być działania wyprzedzające, nie na miarę obecnych czasów, ale przyszłościowe, perspektywiczne.

Reformy są zapowiadane chwytliwymi tytułami, jednak brak treści i założeń.

30 kwietnia mija czas złożenia projektu KPO do Komisji Europejskiej. Jesteśmy na etapie wielu wątpliwości, pytań, ale też z poczuciem, że rząd nie chce się dzielić swoją wizją i wiedzą. Jednak KPO to ogromna szansa dla Polski, polskich samorządów i mieszkańców.

Apeluję o współpracę w tak ważnym momencie dla Polski.”

Jan Olbrycht
Poseł do Parlamentu Europejskiego

W załączeniu INFOGRAFIKI