Zaczęło się od I Zjazdu Krajowego NSZZ „Solidarność” w sierpniu 1981 roku. Z Biuletynu Zjazdowego nr 2 dowiadujemy się, że delegaci już wówczas dyskutowali o przyszłym podziale administracyjnym Polski, w sposobie wybory władz lokalnych, o kompetencjach tych władz, a także o zależnościach między władzą lokalną a władzą centralną oraz związkami zawodowymi.

- Droga do realizacji suwerenności narodu wiedzie przez demokratyczne wybory do ciał przedstawicielskich – czytamy w Uchwale I Krajowego Zjazdu Delegatów. Dokument powstał w związku ze zbliżającym się upływem terminu kadencji rad narodowych stopnia podstawowego. – Żądamy wyłączenia z opracowanej ustawy o radach narodowych jakichkolwiek sformułowań determinujących przyszłe zasady wyborcze.

W Programie NSZZ „Solidarność” – teza 21 mówiła: Samodzielne prawnie, organizacyjnie i majątkowo samorządy terytorialne muszą być rzeczywistą reprezentacją społeczności lokalnej.

W stanie wojennym trwały prace koncepcyjne nad przyszłym kształtem samorządu terytorialnego. Prowadzili je na UW Michał KULESZA, a na UŁ – Jerzy REGULSKI. Do 1988 roku powstał Raport „Polska 5 lat po Sierpniu” (DiP, 1985).

Zachęcamy do prześledzenia załączonych materiałów archiwalnych. Są tam m.in. informacje o roli Komitetów Obywatelskich w wyborach 19990 roku, o podziale mandatów, frekwencji oraz sytuacji, jaka kształtowała się po wyborach.