Budżet miasta to nie tylko liczby i skomplikowane tabelki – to konkretne decyzje, które wpływają na codzienne życie mieszkańców. Choć wiele osób twierdzi, że interesuje się tym tematem, w rzeczywistości większość woli wiedzieć, co dzieje się na ich ulicy czy w ich dzielnicy, zamiast zagłębiać się w całościowy plan wydatków. Jak samorządy mogą lepiej opowiadać o finansach i budować zaufanie do swoich działań? Oto kilka wskazówek wynikających z badań.

Jak mieszkańcy postrzegają miejskie finanse?

Choć finanse miasta to temat ważny dla jego funkcjonowania, w świadomości mieszkańców pozostają one raczej abstrakcyjne. Powszechnie wiadomo, że kluczowym źródłem dochodów są podatki– 80% badanych wymienia je spontanicznie. Dotacje rządowe wskazuje 45% respondentów, a środki unijne 36%.

Jednak szczegóły finansowania, takie jak konkretne wydatki czy plany budżetowe, pozostają mniej znane. Warto zwrócić uwagę na fakt, że wiele osób myli budżet miasta z budżetem obywatelskim, który jest tylko jednym z elementów finansowania lokalnych działań. Taka sytuacja wskazuje na potrzebę szerszej edukacji w tym zakresie, ale też pokazuje, że mieszkańcy są bardziej zainteresowani konkretnymi efektami niż abstrakcyjnymi liczbami.

Jak mówić o miejskich finansach?

Kluczem do skutecznej komunikacji jest prostota i odniesienie do realnych potrzeb mieszkańców. To właśnie ich bezpośrednie otoczenie – inwestycje w najbliższej okolicy – budzi największe zainteresowanie. Jak pokazuje raport, mieszkańcy oczekują jasnych odpowiedzi na pytania: Ile miasto wydało na moją dzielnicę? Jakie są plany na przyszły rok? Jak te działania poprawią jakość mojego życia?

Zamiast prezentować budżet w formie tabelek pełnych liczb, warto stawiać na obrazowe infografiki, porównania rok do roku czy interaktywne mapy inwestycji. Inspiracją mogą być miasta, takie jak Warszawa, które wdrażają rozwiązania w formie „budżetu w pigułce” – krótkich, przejrzystych materiałów edukacyjnych. Takie podejście pomaga mieszkańcom lepiej zrozumieć, w jaki sposób ich podatki przekładają się na rozwój miasta.

Zaufanie do samorządów – szansa na rozwój

Zaufanie mieszkańców do lokalnych władz jest fundamentem budowania wspólnoty obywatelskiej. Badania pokazują, że najbardziej wiarygodnymi informatorami o finansach miasta są osoby niezależne – dziennikarze czy analitycy ekonomiczni. To wskazówka, że samorządy mogą wzmocnić swój przekaz, współpracując z ekspertami i prezentując dane w sposób neutralny i merytoryczny.

Równocześnie prezydenci miast, skarbnicy czy radni mają potencjał, by stać się wiarygodnymi ambasadorami lokalnych finansów. Kluczowe jest, aby ich komunikaty były zrozumiałe, odnosiły się do lokalnych realiów i pokazywały konkretne korzyści dla mieszkańców.

Dlaczego warto mówić o rozliczaniu PIT?

Jednym z kluczowych wyzwań jest zwiększenie świadomości mieszkańców o znaczeniu rozliczania PIT w miejscu zamieszkania. Tylko 18% badanych uważa, że to ważne, mimo że każdy rozliczony lokalnie podatek bezpośrednio zasila budżet miasta. To doskonały przykład, jak ważne jest jasne pokazanie korzyści – od zniżek na komunikację miejską po dedykowane programy wsparcia dla mieszkańców.

Miasta mogą wykorzystać ten potencjał, nie tylko informując o znaczeniu rozliczania podatków, ale również nagłaśniając konkretne efekty działań finansowanych z budżetu, takie jak nowe drogi, place zabaw czy inicjatywy ekologiczne.

Finanse miasta – wspólna sprawa mieszkańców i mediów

Choć miejskie finanse mogą wydawać się skomplikowanym tematem, dotyczą nas wszystkich. Budżet miasta kształtuje otaczającą nas rzeczywistość – od dróg, którymi codziennie jeździmy, po parki, w których spędzamy czas. Samorządy mają kluczową rolę w upraszczaniu przekazu i budowaniu poczucia współodpowiedzialności wśród mieszkańców. Transparentność działań, jasna komunikacja i pokazanie, że nawet tak prosta decyzja jak rozliczanie podatków w miejscu zamieszkania ma realne znaczenie, to kroki, które mogą angażować i edukować lokalne społeczności.

To jednak nie tylko zadanie dla władz miast. Dziennikarze i media, jako niezależne i zaufane źródła informacji, również odgrywają istotną rolę w tej układance. To oni mogą przekładać zawiłe budżetowe liczby na historie, które przemawiają do mieszkańców. Dzięki ich pracy mieszkańcy mogą lepiej rozumieć, jakie decyzje stoją za wydatkami miasta i jak wpływają one na ich codzienne życie. Silne, zaangażowane społeczeństwo obywatelskie to wspólny cel, który wymaga współpracy – samorządów, dziennikarzy i samych mieszkańców.

Nota metodologiczna

Badanie zostało zrealizowane na zlecenie Unii Metropolii Polskich przez agencję badawczą Reaserch Collective od maja do lipca 2023 r. Badanie zostało przeprowadzone w dwóch etapach: ilościowym i jakościowym. Badanie ilościowe zrealizowano techniką wywiadów telefonicznych wśród dorosłych mieszkańców (wiek 18 lat +) dwunastu największych miast Polski (Warszawa, Kraków, Łódź, Wrocław, Poznań, Gdańsk, Szczecin, Lublin, Bydgoszcz, Białystok, Katowice i Rzeszów). Próba była reprezentatywna dla każdego miasta z uwagi na płeć i wiek. W każdym mieście odbyło się po 400 wywiadów, a w całym badaniu wzięło udział 4800 osób. Badanie jakościowe zrealizowano techniką zogniskowanych wywiadów grupowych online (FGI) w dwóch grupach wiekowych: 25-34 lata (młodsi) i 50-59 lat (starsi), po jednym FGI z daną grupą w każdym mieście. Łączne odbyły się 24 FGI online, po 2 w danym mieście z jego mieszkańcami. Dobór respondentów uwzględniał średni lub wysoki poziom aktywności obywatelskiej określany m.in. poprzez udział w ostatnich wyborach samorządowych czy głosowanie w budżecie obywatelskim.

Zachęcamy do zapoznania się z pełnym raportem Centrum Badań i Analiz UMP „Finanse samorządów miejskich w opinii mieszkańców 12 miast Unii Metropolii Polskich”.

Raport dostępny jest tutaj: Finanse miejskie pod lupą – czy mieszkańcy chcą wiedzieć? - Metropolie.pl